जैमली

~ जैमली ~
विधा : कथा
कथाकार : शिव प्रकाश
________________

जैमली

उसले चारैतिर खोज्यो देखेन ! अनेक निहुँले भान्सातिर गयो, पछाडि गयो, बारीतिर गयो, तर कतै देखेन ! कुना कुइँनेटा सबैतिर खोज्यो, सबै छन् तर जैमली छैन ! बीस वर्ष भयो जैमलीलाई नदेखेको ! उभित्र आज इच्छाको अथाह सागर उर्लेको छ, जैमलीलाई भेट्ने ।
जैमली किन आइन, त्यत्रो विहेमा ? सारा मान्छे आएका छन् तर जैमली छैन ! उ सोध्ने आँट पनि गर्दैन कसैलाई । मान्छेको त्यो भीडमा उसका आँखाले निरन्तर जैमलीलाई नै खोजिरहेका छन् ।
सोच्यो- जैमली यहीँ कतै छे, कि मैले जैमलीलाई चिन्न सकिन ! कि जैमली आउँदैआइन ! कि जैमली विरामी परेर आउन सकिन ! प्रत्येक अनुहारमा उ आखाँ डुलाउँछ- कति परिचित कति अपरिचित ति अनुहारहरु ! तर कुनै अनुहारमा जैमली देखेन ।
उसलाई आफैसँग रिस उठ्छ- आखिर जैमलीलाई नभेटिने रहेछ म किन आएको होला ! उसलाई आफ्नै आँखासँग रिस उठ्छ- जैमलीलाई हेर्ने यी आँखाको कत्रो रहर थियो पुरा भएन ! आफ्नै मनसँग रिस उठ्छ- यो मनलाई जैमली भेटने कत्रो तृष्ण थियो, तर मृगतृष्णा नै रह्यो ! उसलाई आफ्नै शरीरसँग रिस उठ्छ- यी सारा मान्छेका आँखा छलेर एकपटक भए पनि जैमलीलाई अँगालो हाल्छु भन्ने कत्रो चाहना थियो, त्यो पनि पानीपानी भयो ! जैमलीलाई सुम्सुम्याएका आफ्ना हातहरुलाई नियाल्छ- आफैसँग उसलाई झन्झन् रिस उठ्छ । यो शरीरले, यो मनले यी आँखाले, जैमलीलाई किन विर्सन सकेनन्, के म बाँचुन्जेल जैमलीको सम्झना साँचेर यिनले मलाई सताइरहनेछन् ? आफ्नो प्रश्नसँग उ आफैं अनुत्तरित रहन्छ । उ आफैंसँग आगो हुन्छ ।
आफ्नै भदैको बिहे तर जैमली छैन ! भएभरका सारा गोरुबेचे साइनोका मान्छे छन्, जैमली मात्र किन छैन ? जैमलीलाई पक्कै केही भएको हुनु पर्छ ! एक्कासी उसको मनमा एकप्रकारको चीसो स्याठ पसेजस्तो हुन्छ - कि जैमली मरिसकी ? धोत्लिएर सोच्न थाल्छ - जैमलीको अनुपस्थितिको कारण के हुन सक्छ ? उसैको प्रश्न उसैका लागि अनुत्तरित छ ! चारैतिर आँखा दौडाउँछ तर सबै शून्य जस्तो देख्छ, जैमलीबिनाको त्यो वातावरण !
अधिसम्म चिस्सिएको उसको मन एक्कासी ज्वाला दन्किए जस्तो हुन्छ । केहीबेर अघिसम्म आफैसँग उठेको भुत्भुते अब अरुतिर खनिन थाल्छ । सबैसँग रिस उठ्न थाल्छ । उसलाई त्यहाँ कोही पनि मन पर्दैन । सबै बैरीजस्तो लाग्न थाल्छ । आफन्तहरुलाई निहाल्छ तिनमा पनि उसले अपनत्व हैन कताकता परत्व देख्छ । उसलाई त्यहाँ बस्न मन लाग्दैन । भाउन्न हुन्छ । तर उ त्यहाँ बस्नुको अर्को वाध्यता छ । आगन्तुक मध्येमा उ नै महत्वपूर्ण हुन्छ । त्यो वाध्यता उसका लागि त्यहाँ ठूलो बोझ र सकस जस्तो भइरहेको छ । केही नखाइ हिड्नु उनीहरुको सँस्कार र उसको आफ्नो निजी मान्यता विपरित भएकोले उ त्यहाँबाट सजिलै उम्कन सक्ने अवस्थामा छैन । उ त्यहाँ अरुभन्दा फरक देखिन्छ । अलि भिन्न खालको पहिरन र सुकिलोमुकिलो चिल्लो अनुहार ! गाउँका दुःखबाट धेरै वर्ष टाढा भएकोले गाउँलेका फुस्रा र डडेका अनुहार भन्दा उ फरका छ । धेरैका आँखा उतिर नै हुन्छन् तर ति सारा निर्दोष आँखाप्रति उ आक्रोस हुन्छ । उसका आँखामा प्रतिविम्वित आक्रोस कसैले देख्दैन, कालो चस्माले छेकेको छ । ति आक्रोशिति आँखा जैमलीलाई देखेपछि मात्र शान्त हुन्छन् भन्ने कुरा उसालाई थाह छ, तर जैमली छैन ! बीस वर्षपछि उ आफ्नो त्यो पुरानो गाउँमा गएकोले घेरैका लागि अपरिचित पनि छ तर कौतुहलताको विषय पनि - को होला यो भन्ने ! उसालाई रक्सी पिएर ढल्न मन लाग्छ तर त्यो पनि गर्न सक्दैन, उ त्यहाँ ! इज्जतको सबाल छ ! बाहुनको छोरो मतवालीकहाँ गएर रक्सी पियो त्यो पनि ठर्रा ! भोली चारचौरास फैलिन्छ । केही नलागे पछि आफ्नो पुरानो घरसँगै रहेको बखुवाको घरको दलिनमा गएर गुन्द्रीमा पल्टिन्छ । ‘यत्रो ठूलो मान्छे, धनीमनी मान्छे हाम्रो घरमा आएर गुन्द्रीमा पल्टियो !’ बखुवाको परिवारका लागि त्यो अप्रत्यासित र अपत्यरिलो हुन्छ । र, गौरवको विषय पनि ! तर उसले आफूलाई पहिलेकै ‘कन्छा’ ठान्छ र पहिले जस्तै गरि डङरङ्ङ पल्टिन्छ । गाउँका भुरेभारे धूलोमैलो जे जस्तो अवस्थामा छन्, सबै छेउमा झुप्पिन्छन् । उसले ठान्छ- यिनीहरुले मलाई अनुहारले नचिने पनि भावनाले चिनेका छन्- यो यही हाम्रो गाउँको ‘कन्छा” भनेर ! तेसैले मेरो वरिपरि झुम्मिए । उ भित्रभित्रै पुलकित हुन्छ । उसले केही चकलेटहरु दिंदै भन्छ – ‘तिमीहरु खेल्न जाओ, म एकछिन आराम गर्छु ।’ आँखा चिम्लिएर लामो शास फेर्छ । जुरुक्क उठ्छ । फेरी एकपटक वरिपरी आँखा डुलाउँछ … जैमली छैन ! आफ्नो खल्ती छाम्छ । जैमलीले भनेको सम्झन्छ – ‘कन्छा मलाई एउटा औंठी किनेर ल्याइदे न !’ उ फेरी पल्टन्छ र आँखा चिम्लिन्छ । असारे रोपाइँको हिलोमा लडिबुडी गरेरको सम्झन्छ । बयल झुलेका धानबारीमा लुकामारी खेलेको सम्झन्छ । पटुवाबारीमा लाप्पा खेलेको सम्झिन्छ । घर पछाडिको मकैबारीमा लुकीछिपी भेट्ने गरेको सम्झिन्छ । उसको मष्तिष्कमा गाडिएका स्मृतिका डोबहरु एकएक आफैं उत्खनन् हुदै जान्छन् । उ तिनैमा उग्राएर पल्टिरहेको छ । गाउँको एउटा आदिवासी परिवारकी छोरी जैमली ! सलक्क परेकी गोरी, हिस्सी परेका दाँत, बाटुला हात खुट्टा ! हेर्दै लछ्छिनकी लाग्ने ! एक अक्षर नचिनेकी सोझी केटी ! आफ्नो मातृभाषा बाहेक भाका पुर्याएर नेपाली पनि बोल्न नजान्ने !
केटामान्छे देखेपछि चितुवा देखेर मृग दौडे जस्तो दौडन्थी, जैमली ! कुनै केटामान्छेको छेउ पर्दैन थि कहिल्यै । बाटो छेकेर जिस्क्याउन खोज्थ्यो मृग उफ्रे जस्तो फड्को मारेर भाग्थी । जैमलीको स्वाभाव सम्झेर उ मनमनै हाँस्छ । तर उसालाई थाह छ जबसम्म जैमलीलाई भेटेर उसको इच्छा पुरा गर्न सक्दैन तवसम्म उ हाँस्न सक्दैन । ‘यो मेरो हाँसो म आफैंलाई जिस्क्याउने हाँसो मात्र हो । जैमली सम्झेर म हास्नु भनेको म पागल हुनु हो । म पागल भएँ भने मात्र जैमलीलाई विर्सन्छु नत्र .... असम्भव छ ! पागलले मात्र प्रेमी वा प्रेमिकालाई विर्सन्छ ।’ उ मनोवाद गर्छ । त्यो रात जैमली एकाएक पानीपानी भएकी थि, उसले त्यो पनि सम्झिन्छ । झुक्किएर जैमलीलाई छोइँदा उ थर्थर भएको सम्झिन्छ । अब जैमली चिच्याउँछे र साराका सामुन्ने बेइज्जती हुन्छ भन्ठानेर भाग्न खोजेको सम्झिछ । तर परिणाम उल्टो भएको थियो,त्यो पनि सम्झन्छ !
गाउँमा नाच हेर्न जम्मा भएका ठिटाठिटीसँगै बसेकी जैमलीको कम्मरमा उसको हातले अन्जानबश के छोएको थियो जैमली सधैं झैं प्रतिकार गर्नु साटो उसको हातलाई चुम्बकले तानेजस्तो तानेर काखीमा च्यापिथी । बर्कोभित्र लुकाइथी । एकैछिन पछि बर्कोभित्र वाफिएका जैमलीका यौवपुञ्जहरुसँग उसका हातहरु रमाउन थालेथे । मानौ जैमली बल्छी थापेर बसिथी ! उसलाई त्यो क्षण अहिले पनि अपत्यारिलो जस्तो हुन्छ । अहिलेसम्म पनि कुनै दैवीय चमत्कार भए जस्तो लागिरहेछ ! सम्झनाहरु उसको मस्तिष्कमा खेलिरहेका छन् । दृष्यहरु आँखाअधि नाचिरहेका छन् । उ त्यही गुन्द्रीमा पल्टिरहेछ । उसले आफैंलाई अर्को प्रश्न गर्छ- के आइमाइ मान्छे आँधितुफान हो, भेल हो, खहरे हो ? कतिबेला कता बहन्छ, कुन मोड लिन्छ; थाह हुदैन ? सोच्छ- मैले भन्दा उसले मलाई बढी माया गर्थी । उ जैमलीलाई तिमी भनेर सम्बोधन गर्थ्यो, तर जैमली उसलाई तँ भन्थी । अर्थात जैमली तिमी वा तपाइँको सम्वोधन जान्दैनथी ! ‘कन्छा तँ ठूल्लो राती मचानमा आइज म पनि आउँछु’ वीस वर्ष अधिको जैमलीको त्यो आवाज अहिले फेरी कानमा गुन्जिए जस्तो लाग्छ । त्यो मचान भएको ठाउँतिर हेर्छे त्यहाँ मचान छैन धान खेत छ ।
‘कन्छा तँ बाहुनको केटा, म तल्लो जातको केटी, तँ मलाई बिहे नगर्ने भए केही नगर; तरो बाउआमाले मान्दैन !’
जैमली कतै बोलिरहेकी छे जस्तो लाग्छ । जैमलीको मध्यरातको त्यो प्रस्ताव पछि उ जातपातप्रति धृणा गर्न थाल्छ । आफू बाहुन केटो हुनुको सजाय परिस्थतिले तोकिदिएको ठान्छ – “जैमलीलाई गुमाउनु अर्थात नपाउनु !” बेहुली बनेको दिन थोरैभए पनि धुम्टो उधारेर उतिर छड्के नजर लाउँदै जैमली धुरुधुरु रोएको सम्झिन्छ । जैमलीका ठूलाठूला बाटुला गाजलु ति आँखा आफ्नै आँखाका नानीमा बसिरहे जस्तो लाग्छ ।
“जैमली… ! जैमली …!” उसको कानमा एक्कासी आवाज आउछ । जुरुक्क उठेर हेर्छ, दुइतीन वालकहरु थालभरी मासु, चिउरा, तरकारी, आचार लिएर पछाडिपट्टीको गुवालीतिर जाँदैछन् । सोध्छ – ‘कसका लागि ल्याएको यो खानेकुरा ?’
‘जैमलीका लागि’- भुराहरुले उत्तर दिन्छन् । उ तीनछक्क पर्छ । उसले नसोचेको कुरा फेरी एकपटक हुन्छ । जैमलीसँगको प्रेम, विछोड र अहिलेको भेट यो सबै उसले सोचेभन्दा भिन्न किसिमले भइरहेछ । उ दौडदै जैमलीतिर जान्छ । केहीबेर एकतमासले जैमलीलाई हेरिरहन्छ ! यहाँ पनि जैमली सोचेभन्दा फरक छे ।
‘जैमली, जैमली ! म कन्छा ! ’ उसले जैमलीलाई घच्घच्याउँछ । जैमलीले न चिने जस्तो, न नचिने जस्तो गर्छे ! जैमली बोलिन हाँसी मात्र ! जैमली हेर त यी मैले तिम्रो लागि औठी ल्याएको छु । औठी देखाउँछ बोल्दिन, हास्छे मात्र ! ‘म कन्छा हुँ, कन्छा’ भन्छ बोल्दिन, हाँस्छे मात्र ! ठूल्लो राति भनेर सम्झाउन खोज्छ बोल्दिन, हाँस्छे मात्र ! आफ्नो जीउको खत देखाउँछ बोल्दिन, हाँस्छे मात्र ! बीस वर्षअधिको जैमलीको फोटो पर्सबाट निकालेर देखाउछ हेर्छे बोल्दिन, हास्छे मात्र ! आफ्नो फोटो देखाउँछ एकहोरो हेर्छे बोल्दिन, खित्का छोडर हाँस्छे मात्र ! डगर, मचान, पटुवारी, मकैबारी, धानखेत, बानडाँडा, देवीथान, ढाबी, खोरिया, माछापोखरी, केराबारी भन्छ बोल्दिन; झनझन् खित्का छोडीछोडी हाँस्छे मात्र !
‘हजूर यो त बौलाही हो यसलाई किन जिस्क्याउनु भएको’ - छेउमा आएर कसैले भन्छ । उ छाँगाबाट खसेजस्तो हुन्छ । सोध्छ - यो कसरी बौलाई ? यसको एउटा केटासँग प्रेम थियो रे जातपात नमिलेर त्यो पनि असफल भो’रे । बिहे गरेको लोग्ने पनि मेरेपछि सायद त्यही तोडले… ! जैमलीका लागि विदेशबाट किनेर ल्याएको हिराको औंठी खल्तीमा राख्छ । अनि सबैसँग विदा भएर गह्रुङ्गो मन लिएर बाटो लाग्छ । भोलिपल्ट गाउँमा हल्ला फैलिन्छ जैमलीले आत्महत्या गरी रे ! पर्सी पल्ट जैमलीको चिहानमा गएर भन्छ- ‘जैमली, जतिबेला तिमीले औंठी माग्यो त्यतिबेला मसँग हविगत थिएन, जतिबेला मसँग छ त्यतिबेला तिमी छैनौं ।’ औंठी जैमलीको चिहानमा गाडेर उ शहरतिर फर्कन्छ ।
‘आखिर मान्छे जातपातको रेखाभन्दा माथि र स्वतन्त्र हुदो हो त जैमलीको यो हालत हुने थिएन । म बाहुनको छोरो नभएर कामी, दमाइ, सार्की नै भएको भए पनि अहिले सायद जैमली मसँगै हुने थिई !’ उसले निष्कर्ष निकाल्छ – ‘आजदेखि मेरो कुनै जात छैन !’ अब उसले आफ्नो थर लेख्न छोडेर नाउँ मात्र लेख्न थालेको छ । शिव प्रकाश …… जस्तै !

-बोस्टन अमेरिका , १७ जुलाई २००९